Amersfoort
0616946704
coach [at] marjolijnpeters.nl

Overprikkeling uitgelegd.

Kazimierz Dabrowski heeft een persoonlijkheidstheorie ontwikkeld waarin hij vertelt over vijf elkaar opvolgende ontwikkelingsniveaus, met de emotionele ontwikkeling als motor. Daarbij beïnvloeden aanleg, sociale omgeving en de aanwezigheid van bewuste, autonome processen (de wil om te veranderen) elkaar. Aanleg is een 'verzamelnaam' voor speciale talenten en begaafdheden, de vijf overexcitabilities zijn hier onderdeel van.

Vijf elkaar opvolgende ontwikkelingsniveau's.

  1. Primary Integration
    Egocentrisme: er is geen sprake van zelfreflectie en fouten en verantwoordelijkheden liggen bij de ander. Er is sprake van grote aanpassing aan de norm. Empathie ontbreekt. Dabrowski geeft aan dat de meeste mensen op dit niveau zullen blijven functioneren. Een enkeling stoot door naar niveau 2.

  2. Unilevel Desintegration
    Veel innerlijke onrustgevoelens, ambivalentie, psychosomatische klachten, angsten en fobieën, aanvaarding door gelijken blijft een belangrijk doel. Degenen die doorstoten naar niveau 2 lopen een groot risico op een leven met angsten en neurosen. De enige manier om daaruit te komen is de groeistap naar niveau 3 te maken.

  3. Spontaneous Multilevel Disintegration
    Veel innerlijk conflict, dat aanleiding is tot emotioneel groeien. De persoon gaat een eigen normen- en waardensysteem ontwikkelen. Innerlijk is er een constante strijd tussen "hoe ik ben" en "hoe ik kan en wil zijn". Er spelen heftige, existentiële gevoelens. Als iemand niveau 3 heeft bereikt is het onmogelijk om terug te glijden naar niveau 1 of 2.

  4. Organised Multilevel Disintegration
    Er is een bewuste sturing van de persoonlijkheidsontwikkeling. Het eigen normen- en waardensysteem krijgt steeds meer vorm. De persoon krijgt meer beeld bij zijn/ haar gewenste persoonlijkheidsideaal. Er is een duidelijke groei in empathisch vermogen. De persoon laat duidelijke authenticiteit en autonomie zien. Slechts weinigen bereiken niveau 4.

  5. Secondary Integration
    Het persoonlijkheidsideaal is bereikt. De eigen normen en waarden staan centraal in het eigen leven. Denken en voelen zijn een harmonieus en flexibel geheel geworden. Er is sprake van permanent empathie en altruïsme. Niveau 5 is volgens Dabrowski voorbehouden aan enkelen, denk aan de Dalai Lama en Mahatma Ghandi.

Dr. Michael Piechowski werkte veel samen met Dabrowski. Zijn latere werk en publicaties vormen de link tussen de theorie van Dabrowski (Theory of Positive Disintegration) en het wetenschappelijk onderzoek rondom hoogbegaafdheid (Verenigde Staten en Canada).

Piechowski beschouwt de vijf psychich overexcitabilities als indicatoren van hoogbegaafdheid. Daarmee wordt een hoog IQ (aanleg) een onderdeel van hoogbegaafdheid. Een hoog IQ is dus niet hetzelfde als hoogbegaafdheid. Het concept developmental potential wordt gemeten aan de hand van de vijf overexcitabilities en geeft inzicht in de ontwikkeling van het aanwezige talent. Iemand met een high developmental potential is dan hoogbegaafd of gifted.

Vijf psychich overexcitabilities

De overexcitabilities zijn onafhankelijk van elkaar aanwezig, variërend van zwak tot zeer duidelijk. Zeer duidelijk aanwezig wil zeggen zeer makkelijk te prikkelen of te triggeren. De beleving zal dan duidelijk heviger zijn. Onderstaand een overzicht van kenmerken bij zeer duidelijk aanwezige overexcitabilities.

  1. Psychomotorische overexcitability
    Zeer beweeglijk, opgewonden, snel praten, impulsief, lichamelijke onrust, gedreven, competitief. Duidelijk kleinere slaapbehoefte.
    Bij emotionele spanning kan er een behoefte ontstaan om veel te praten. Impulsieve acties, tics (nagelbijten, trommelen met vingers), workaholic.
    Geef deze kinderen de ruimte om te mogen bewegen. Geef positieve feedback op hun hoge energielevel. Help deze kinderen om hun emoties en gedrag te reguleren.

  2. Zintuiglijke overexcitability
    Verfijnde en verhoogde zintuiglijke gevoeligheid/ waarneming. Genieten van kunst, literatuur, muziek, geluiden, kleur, vormen, natuur, behoefte aan comfort en luxe, bewonderd willen worden.
    Bij emotionele spanning kan er een behoefte zijn aan veel en lekker eten, jong seksueel geïnteresseerd zijn, veel aandacht willen.
    Geef deze kinderen de verantwoording om de juiste keuzes te maken, stel ze in staat om te genieten van hun omgeving, zet ze op een positieve manier in de schijnwerpers (toneel, dans, muziek).

  3. Intellectuele overexcitability
    Geestelijke activiteit, kennis vergaren, oneindig vragen stellen, analyseren, logica, onderzoeken, observeren, kritisch denken, symbolisch denken, uitvinden.
    Bij emotionele spanning kunnen deze kinderen te kritisch worden op zichzelf en anderen, perfectionisme en betweterigheid. Er kan een gevoel van wanhoop en hulpeloosheid ontstaan door de grote problemen in de samenleving.
    Geef deze kinderen manieren om tot antwoorden op levensvragen te komen (strategieën), help het kind om ethisch en maatschappelijk betrokken en bezig te zijn, laat je kind voelen dat je liefde niet afhankelijk is van zijn/ haar prestaties, help ze om gedrag te moduleren, ondersteun ze bij het uiten van hun emoties.

  4. Imaginaire overexcitability
    Verbeeldingskracht, veel beelden en metaforen in eigen taalgebruik, poëtisch taalgebruik, gedetailleerd en levendig vertellen, fantasievol, inventief, wegdromen, vluchten in fantasiewereld, onzichtbare vriendjes.
    Bij emotionele spanning gaan fantasie en werkelijkheid door elkaar lopen, er ontstaat een schijnwereld, er kunnen heftige dromen komen.
    Geef deze kinderen een manier waarop ze hun grote voorstellingsvermogen op een goede manier kunnen inzetten, help ze om te leren hun fantasie in goede banen te leiden en ondersteunend in te zetten, ga samen aan de slag met de fantasie - schrijf verhalen/ speel veel, geef het kind een dagboek waarin het zichzelf kan uiten.

  5. Emotionele overexcitability
    Emotionele en sensitieve intensiteit, complexe en diepe gevoelens, grote empathie, sterk gehecht aan bepaalde personen/ dieren/ plaatsen, verlegenheid, opwinding. Emotionele overexcitability vormt de basis van de relatie tot anderen.
    Bij emotionele spanningen ontstaan er psychosomatische klachten, veel bezig zijn met de dood, angsten, schuldgevoelens, zelfmoordgedachten, angsten. Deze kinderen hebben heftige emoties en krijgen vaak te horen dat ze zich niet zo moeten aanstellen en rekening moeten houden met anderen.
    Geef deze kinderen de veiligheid om zich te uiten. Accepteer alle gevoelens, ook de heftige of hevige. Help ze om te anticiperen op en omgaan met veranderingen. Laat ze voelen en weten wat de positieve kanten zijn van hun hoge gevoeligheid.

Bronnen:
www.hoogbegaafdvlaanderen.be
www.mixed-media.info

WOWcoaching & opstellingen
Mookhof 3, 3826KB AMERSFOORT
0616946704 | coach [at] marjolijnpeters.nl
Ook te volgen op Facebook

Copyright © 2007